کودکان امروزی و بحران تمرکز
روزانه انبوهی از پیام‌های خبری و تبلیغی و فرهنگی و انواع گیم و فیلم‌‌های جدید بر سر کودک امروزی می‌بارد و تمرکز او را می‌رباید. تمرکزکردن، مهارت ارزشمندی است که به انسان کمک می‌کند تا نیروی خود را بطور خودآگاه و هدفمند به یک کار معطوف کند و به نتیجه مطلوب برسد. مدیریت تمرکز در دنیای اینستاگرام و فیسبوک برای ما بزرگترها هم بسیار دشوار است، چه برسد به فرزندان ما! بنابراین مدیریت تمرکز، مهم‌ترین مهارتی است که می‌توانیم در قرن بیست و یک به فرزندانمان یاد بدهیم. خبرگزاری ایرنا در همین زمینه با ابوالفضل محمودی رییس هیئت مدیره انارستان گفتگو کرده است.
ابوالفضل محمودی در گفت و گو با خبرنگار اجتماعی ایرنا ضمن تاکید بر این که فضای دیجیتال امروزی، روزانه ۳۴ گیگابایت اطلاعات به مغز ما می‌رساند، تصریح کرد: در این شرایط لازم است به فرزندان خود بیاموزیم که چگونه تمرکز خود را مدیریت کنند.
محمودی افزود: تحقیقات نشان می‌دهد که تمرکز نداشتن، موجب از بین رفتن تدریجی عملکرد اجرایی می‌شود؛ یک فرآیند مغزی که طرح ریزی کردن، تمرکز کردن و به یاد آوردن ساختارها را دربر می‌گیرد و کمک می‌کند تا بتوانیم چند وظیفه را همزمان با موفقیت انجام بدهیم.
فناوری‌های نوین، صیاد تمرکز کودکان هستند
محمودی با یادآوری این موضوع که علاوه بر صداها، نوتیفیکیشن‌ها و … که می‌تواند حواس دانش‌آموز را از انجام یک کار به کار دیگر منحرف کند فکر کردن به بازی های رایانه ای و ویدئوها هم تمرکز او به هم می‌زند، اظهار داشت: از دید علمی، اگر کودک پیوسته دچار تغییر وظیفه در هیپوکامپ (بخشی از مغز مسئول حافظه) شود، فرآیند یادگیری او با آشفتگی همراه می‌شود، به ویژه وقتی میان حافظه دراز مدت و حافظه کوتاه مدت در هم آمیزی پیش بیاید.
وی تصریح کرد: بنابراین حتی فکر کردن در مورد یک بازی مثل کلش آف کلنز هنگام نشستن سر کلاس درس هم می‌تواند یک حواس‌پرتی و هم پیامد شناختی داشته باشد. به همین علت است که حتی ممنوعیت استفاده از موبایل و تبلت در کلاس درس یا در خانه، هنوز هم راه حل کامل و موثری نیست. حواس‌پرتی‌های ناشی از فناوری هنوز هم ادامه دارد.
این کارشناس فضای مجازی توضیح داد: فناوری اطلاعات و ارتباطات، ما را به وظایف چند گانه وا می‌دارد. ما می‌توانیم چندین صفحه مرورگر را باز کنیم و همزمان تلویزیون تماشا کنیم. همچنین می‌توانیم، همزمان بسیاری از کارها را با همین گوشی موبایل، انجام بدهیم. در حالی که ما و البته کودکان، وقتی که در یک بازه زمان طولانی، تنها روی یک موضوع تمرکز می‌کنیم، عملکرد خیلی بهتری داریم. بنابراین ما به معنای واقعی کلمه در حال غرق کردن کودکان در یک جریان دیجیتال هستیم، در حالی که آنها قادر نیستند میزان توجه خود را مدیریت کنند و مغز آنها هنوز نمی‌تواند محرک‌های محیطی برهم زننده تمرکز را کنترل کند.
نبود مدیریت تمرکز، باعث از بین رفتن۳۰ درصد کارایی مغز می‌شود
بر اساس مطالعات صورت گرفته، درنگ‌ها و توقف‌های ناخواسته در انجام یک کار، فرآیند به یاد سپردن و سپس به یادآوردن را بر هم می‌زند. این وقفه‌ها، حافظه کاری را تحت تأثیر قرار می‌دهد و توجه را تقسیم می‌کند؛ بنابراین به فرآیند یادگیری آسیب می‌زند و باعث خستگی و کاهش سطح گلوکز می‌شود.
محمودی با تاکید بر این مطلب، خاطرنشان کرد: انجام چندین کار در یک بازه زمانی، موجب می‌شود که برای هر کدام از کارها زمان بیشتری صرف کنیم. چون در هر تغییر کار، زمانی برای هماهنگی ذهنی و از سرگیری کار تلف می‌شود. چندکاره بودن تفکر را سخت‌تر می‌کند، چون با افزایش کورتیزول و آدرنالین، مغز بیشتر تحریک می‌شود و باعث خستگی آن می‌شود. تحقیقات نشان می‌دهد انجام چند کار همزمان باعث از بین رفتن ۳۰ درصد کارایی مغز می‌شود.
وی ادامه داد: همچنین انجام دادن همزمان چند کار، درهم آمیختگی وظایف در مغز را در پی دارد. اگر یک دانش‌آموز در هنگام انجام تکلیف مدرسه، تلویزیون هم تماشا کند و پیام کوتاه ارسال کند، اطلاعات تکالیف به قسمت استراتیوم می‌رود، یعنی بخشی از مغز که وظیفه انجام مراحل و مهارت‌ها را دارد نه واقعیت‌ها و ایده‌ها. در حالیکه اگر کاری را بدون حواس‌پرتی به وسیله تلویزیون و پیام کوتاه انجام دهد، اطلاعات به سمت هیپوکامپ مغز می‌رود، بخشی از مغز که بطور استراتژیک اطلاعات را سازماندهی و طبقه‌بندی می‌کند و این باعث می‌شود در آینده، راحت‌تر بازیابی شوند.
راهکارهای حفظ تمرکز کودکان و نوجوانان
این کارشناس فضای مجازی در ادامه این گفت و گو، به وظایف اولیای خانه و مدرسه در ایجاد انگیزه حفظ تمرکز در کودکان و نوجوانان اشاره کرد و گفت: آموزش راهبردهای فراشناختی نخستین راهکار است به این معنا که حتی زمانی که کودکان کم سن و سال هستند، در یک زمان مشخص، تنها یک کار را از آنها بخواهید و از سپردن چند وظیفه همزمان پرهیز کنید. لازم است بطور منظم میان کارها استراحت کنند. به آنها کمک کنید تا تشخیص بدهند چه کار دیگری را می‌توانند هنگام انجام یک کار انجام بدهند؛ مانند پخش موسیقی آرام در هنگام انجام کارهای خانه.
وی ادامه داد: باید عوامل حواس پرتی را به کمترین میزان ممکن رساند و کودک را ترغیب کرد که در هنگام انجام تکلیف یا انجام وظایف خود، آفلاین باشد. در خانه مکان‌های بدون موبایل و تبلت ایجاد کنید مانند اتاق خواب یا میز غذاخوری. درواقع با استفاده از برنامه‌هایی مثل مدیریت تبلت، برنامه‌ها و تکالیف آموزشی را بطور منظم و مدیریت شده برای کودک تعیین کنید تا بتواند از هر برنامه، تنها در زمان تعیین شده استفاده کند. با همین ابزارهای کنترل‌گر، وب‌سایت‌ها و هشدارهای غیر ضروری را از کار بیاندازید.
وی افزود: امروزه برنامک‌ها یا اپلیکیشن‌های کنترل والدین (پرنتال کنترل) به پدر و مادرها کمک می‌کند تا سطح دسترسی و زمان استفاده کودک از دستگاه‌های هوشمند مثل تلفن همراه و تبلت را مدیریت کنند و بر عملکرد او نظارت داشته باشند.
وی به اولیای خانه و مدرسه پیشنهاد داد: برای تمرکز می‌توانید از تکنیک پومودورو استفاده کنید، برای استفاده از تکنولوژی‌های دیجیتال حتماً زمان استراحت تعریف کنید.کارها را به زمان‌های ۲۰ تا ۲۵ دقیقه تنظیم کنید و برای آن، زمان‌های استراحت چند دقیقه‌ای قرار دهید. روزانه گردش و استراحت در طبیعت و پارک باعث بازگشتن عملکردها شناختی به آرامش بخشیدن به سیستم‌های حسی بدن می‌شود. یک نفس عمیق، اندیشه کردن در مورد کاری که می‌خواهیم انجام دهیم ذهن را برای انجام کار آماده می‌کند.
محمودی به والدین توصیه کرد: بگذارید فرزندتان ببیند که در هنگام انجام کار یا زمانی که با خانواده سپری می‌کنید، گوشی خود را کنار می‌گذارید یا در هنگام رانندگی از گوشی استفاده نمی‌کنید. کودک به عمل شما بیشتر توجه می‌کند تا نصیحت‌های شما!
